In mijn vakantie naar Zweden had ik twee boeken mee, waaronder De Lachende Politieman over de rechercheur Martin Beck. Onderweg ben ik eigenlijk helemaal niet aan lezen toegekomen, maar eenmaal terug in Nederland had ik de twee delen die wij hadden liggen in een paar dagen uit. Dit is een leuke reeks.
Het Zweedse schrijversechtpaar Maj Sjöwall en Per Wahlöö schreven een reeks van tien maatschappijkritische misdaadromans tussen 1965 en 1975. Deze serie vormde een breuk met traditionele detectives, omdat voor het eerst het genre gebruikt werd om het functioneren van de politie en de maatschappij aan de orde te stellen. Beide journalisten besloten een serie detectives te schrijven met een doel: aantonen dat ook in de door sociaaldemocratische regeringen opgebouwde Zweedse welvaartsstaat misdaad en onrecht welig tierden. Sjöwall en Wahlöö waren actieve marxisten en tegen het eind van de serie overwegen enkele hoofdrolspelers lid te worden van de communistische partij.
Voordat ze deze reeks begonnen waren ze werkzaam als journalist en vertaler. Ze vertaalden onder meer werk van de Amerikaan Evan Hunter, die onder de naam Ed McBain tientallen detectives schreef. Bij hem bespeurden ze een zekere sleur; voor hen een reden om vooraf te besluiten hun eigen serie te beperken tot tien boeken. Bovendien overleed Wahlöö in 1975. Sjöwall bleef schrijven, maar was hoofdzakelijk weer actief als vertaler van misdaadromans. In 2020 overleed ook Sjöwall.
De tien boeken over Martin Beck
1 De vrouw in het Götakanaal (Roseanna, 1965), over een mysterieuze vrouw wier lichaam in een kanaal wordt gevonden.
2 De man die in rook opging (Mannen som gick upp i rök, 1966), over een journalist die tijdens een bezoek aan Hongarije verdwijnt.
3 De man op het balkon (Mannen på balkongen, 1967), over een kindermoordenaar.
4 De lachende politieman (Den skrattande polisen, 1968), (Gelezen)
De zoektocht naar de dader die een machinepistool leegschiet in een dubbeldekker van het openbaar vervoer in Stockholm. Onder de uiteindelijk negen doden bevindt zich Åke Stenström, het jongste lid van het moordbrigadeteam van de Stockholmse politie. Belust op aanzien, was hij, geheel zelfstandig, bezig met het oplossen van een oude moordzaak.
De titel van het verhaal is afkomstig van een single over een lachende politieman, die Martin Beck als kerstcadeau van zijn dochter Ingrid krijgt. Martin vindt op dat moment dat er niets te lachen valt; pas als de dader is ingerekend en Martin onder het bureaublad van de jonge rechercheur zijn vorderingen inzake de coldcase-zaak vindt, schiet hij in de lach.
Na de dood van Åke verwaarloost zijn vriendin Åsa Torell zichzelf; Kollberg ziet dat en neemt haar in zijn gezin op. Nadat zij haar ritme weer hervonden heeft, besluit ze om bij de politie te gaan werken. De moordbrigade wordt bijgestaan door landelijke kopstukken als "tandenstoker" Månsson uit Malmö en Nordin uit Sundsvall. De radioagenten Kristiansson en Kvant uit Solna maken zich ten slotte onsterfelijk door als olifanten alle eventuele sporen in de bus uit te wissen.
5 De brandweerauto die verdween (Brandbilen som försvann, 1969), over een merkwaardige brand in een woonhuis.
6 De man die even wilde afrekenen (Polis, polis, potatismos!, 1970), over de moord op een semi-malafide grootindustrieel.
7 De verschrikkelijke man uit Säffle (Den vedervärdige mannen från Säffle, 1971), over de moord op een politie-inspecteur met sadistische trekken.
8 De gesloten kamer (Det slutna rummet, 1972), waarin Martin Beck de moord op een man in een gesloten kamer moet oplossen, naast een serie bankovervallen.
9 De politiemoordenaar (Polismördaren, 1974), over de verdwijning van een vrouw en de moord op een politieman - die met elkaar te maken lijken te hebben. (gelezen)
Op de voorbank zaten twee dieven. Ze waren jong en zenuwachtig en maakten veel fouten. Ze wisten beiden dat ze waren opgemerkt en bovendien hadden ze pech. Het was slecht begonnen en het zou nog erger worden.’ Na een nachtelijke routinecontrole vindt er een vuurgevecht plaats tussen de surveillerende agenten en twee jongens. Een politieagent sterft en twee raken zwaargewond. Een van de daders weet te ontkomen en is sindsdien spoorloos. In Skåne verdwijnt een vrouw. Dit brengt Martin Beck en Lennart Kollberg naar Anderslöv, waar in samenwerking met agent Herrgott Nöjd deze vermissing in de omgeving van Trelleborg moet worden opgelost. Kollberg wordt weer teruggeroepen naar Stockholm in verband met de moord op een politieman. 10 De terroristen (Terroristerna, 1975), over een bankoverval, een moord, en het bezoek van een Amerikaanse senator aan Stockholm. Het dikste boek uit de serie, vaak als slechtste beoordeeld vanwege de langdradige en afleidende politieke verhandelingen.
